Sivas Selçuklu Parkı ve Kent Meydanı Projesi
Selçuklu Parkı Düzenleme Projesi Sivas kent meydanı; Selçuklu, Osmanlı ve cumhuriyetin ilk yıllarına ait bir çok eseri bünyesinde bulunduran adeta bir açık hava müzesi konumundadır. Selçuklu döneminin üniversiteleri olan Şifahiye Medresesi, Burucuye Medresesi, Gök Medrese, hamam kalıntıları ve Taşhan Çarşısı, Osmanlı dönemine ait Kale Camii, Kongre Müzesi, vilayet ve jandarma konağı sadece 25 bin metre karelik bir alanda toplanmıştır. Bu özelliği ile ülkemizde bir benzeri daha yoktur. Proje ile asırlık eserler aslına uygun olarak ortaya çıkarılarak, modern dünyanın ihtiyaçları ile de entegre edilmek suretiyle gelecek kuşaklara ulaştırılması hedefleniyor. Konunun uzmanları eşliğinde hazırlanan ve 2007 de uygulamaya geçecek projede, tarihi eserlerin restorasyonunu Vilayet ve Vakıflar üstlenirken, çevre düzenlemesi ve peyzaj çalışmalarını Sivas belediyesi yapacak.
Sivas Selçuklu Parkında Bulunan Anıtsal Yapılar: İzettin Keykavus I. Şifahiye Medresesi / Çifte Minareli Medrese / Buruciye Medresesi / Kale Camisi / Kale Hamamı / Atatürk Kongre Müzesi / Hükümet Konağı /Jandarma Binası
İzzettin Keykavus I Şifahiye Medresesi: 1217’de İzzettin Keykavus I tarafından yaptırılan medrese, bugünkü yapıya ek bir bölümle şifahane ve medresenin birlikte ele alındığı bir örnekti. Medrese dört eyvanlı, revaklarla çevrili avlusunda medrese odalarının bulunduğu en büyük ölçülere sahip Selçuklu Medresesi’dir. Güney eyvanındaki kümbet biçiminde üst örtüsüyle türbe, çini mozaik süslemeli cephesi ve tuğla işçiliğiyle dikkat çekicidir.
Çifte Minareli Medrese: 1271’de yapılan medrese açık avlulu medrese şemasındadır. Yalnız anıtsal cephesi, taç kapısı, taş süslemeleri, köşe kuleleri ve minareleri ile ayaktadır. Yapılan son incelemelerden iki katlı ve dört eyvanlı olduğu anlaşılmaktadır. Şifahiye Medresesi ile Çifte Minareli Medrese’nin arasında kalan yol, Selçuklu döneminin sokak ölçeği hakkında da ipuçları içermektedir.
Buruciye Medresesi: Buruciye Medresesi 1271 yılında III. Gıyaseddin Keyhusrev döneminde Muzaffer Burucerdi tarafından yaptırılmıştır. Medrese Anadolu’da gelişen eyvanlı medreselerin bir sentezi konumundadır. Buruciye Medresesi avlulu medreseler içinde en dengeli mimari yapıya ulaşmış örneklerden birisidir. Medrese "dört eyvanlı açık medrese plan tipinde" tasarlanmıştır. Giriş eyvanının solunda Muzaffer Burucerdi’nin türbesi, sağında ise bir mescid bulunmaktadır. İncelikle işlenmiş olan taçkapı cepheden dışarı taşan kabartmalarla Selçuklu plastik sanatında önemli bir yer tutar.
Kale Camisi: Mahmut Paşa tarafından 1580 yılında yaptırılmıştır. Kare plan üstüne tek kubbe ile örtülüdür. Kubbeye geçişler dıştan onikigen tambur ve onaltıgen kasnakla sağlanmıştır. Beden duvarları kesme taştandır. Tek minarelidir.
Kale Hamamı: 1580 yılında Mahmut Paşa tarafından yaptırılan hamamdan yalnızca temel duvarları kalmıştır. Plan şemasına göre hamam, soyunmalık, ılıklık, sıcaklık ve külhan bölümlerinden oluşmaktadır. Sıcaklık bölümü dört eyvanlı dört halvet hücresiyle planlamıştır. Üst örtüsü hakkında bir bilgiye ulaşılamamıştır.
Atatürk Kongre Müzesi: Yapı 1892 yılında Sivas Valisi Mehmet Memduh Bey tarafından Mülki İdadi Binası olarak yaptırılmıştır. Mustafa Kemal ve arkadaşları tarafından 2 Eylül-18 Aralık1919 tarihleri arasında "Milli Mücadele Karargahı" olarak kullanılan bina, Cumhuriyet tarihinde çok özel bir yere sahiptir. 4 Eylül 1919 Sivas Kongresi’nin yapıldığı dönemde ve sonrasında sultani olarak kullanılmıştır. 1924-1925 yıllarında lise olmuştur. 1981 yılına kadar lise olarak kullanılan yapı bu tarihten sonra "Sivas Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi" olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Dikdörtgen planlı, beden duvarları kesme taş örgülü ahşap çatılı bir yapıdır. Eski fotoğraflarında, yapının bitiminde saçak olmadığı gizli çatının balusturadlarla çevrelendiği anlaşılmaktadır. Dört ana yönde kapısı vardır. Asıl girişi batı yönündedir;
Hükümet Konağı: Yapı Vali Halil Rıfat Paşa tarafından, 1884 tarihinde hükümet konağı olarak yaptırılmıştır. Yapının zemin ve birinci katları kesme taş örgülü, ikinci katı ise ahşap olarak inşa edilmiştir. Geçirdiği bir yangın sonucu ikinci katı tamamen yanan yapının zemin ve birinci katlarından geriye yalnızca dış duvarları kalmıştır. Yapılan geniş çaplı onarımla hükümet konağı olarak kullanımına devam edilmiştir.
Yapıldığı tarihten bu yana hükümet konağı olarak kullanılan yapı, geçirdiği yangından sonraki onarımında betonarme sistemle inşa edilmiş, cephe düzenindeki karakterini korumasına karşın iç mekanıyla ilgili özgün yapısı kalmamıştır. Mekansal düzeni planlanan betonarme iskelet sistem doğrultusunda tasarlanmış ve oluşturulmuştur. Yapı kurulan bir ara modülle arkasındaki yapıya bağlanmıştır.
Jandarma Binası: Yapı 1908 yılında Vali Reşit Akif Paşa tarafından yaptırılmıştır. Hükümet Meydanı’nda yer alan "L" planlı yapının iki kolunun birleştiği köşe kademeli olarak yükseltilerek üç kat olarak inşa edilmiştir. Bu köşe sekizgen olarak düzenlenmiş, güney yönündeki ise yapının bugün kullanılmayan asıl girişi yerleştirilmiştir. Yapı bugün de İl Jandarma Dairesi olarak işlevini sürdürmektedir.
Selçuklu Parkı Projesi Tasarım İlkeleri
Selçuklu Parkı ve çevresi Anadolu Mimarlığı’nın önemli örneklerini içeren farklı dönemlere ait anıtsal yapıların içinde bulunduğu kentsel bir parça olduğu kadar Sivas’ın kültürel ve ticari merkezi konumundadır. "Selçuklu Parkı Projesi" geniş kapsamlı kentsel projenin bir parçasıdır. Kentin kültürel ve ticari merkezini oluşturan bir bölgedeki yapıların içerdiği işlevlerin yeniden değerlendirilmesi, yakın çevresiyle yaşama aktarılması zamana yayılan bir planlamayı gerektirmektedir.
Projede kentsel düzenin işleyişini yakından ilgilendiren bir konu da Sivas istasyonundan Hükümet Konağı’na kadar ulaşan trafik aksıdır. Bu aksın Selçuklu Parkı Projesi’ne doğrudan etkisi Atatürk Kongre Müzesi ile anıtsal eserlerin yoğunlaştığı parkın bütünleşmesine getirdiği engeldir. Projenin bu aşamasında ulaşım aksının konu edilen bu bölümü seyreltilmiş trafik kapsamında değerlendirilmiştir. Kentin bu bölgesindeki yoğunluk düşünüldüğünde, çözümün farklı disiplinlerin de katkısıyla, süreç içinde aşama aşama yapılacak uygulamalarla gerçekleştirilmesinin uygun olacağı düşünülmüştür.
İleri aşamalarda bu bölümün yayalaştırılarak Atatürk Kongre Müzesi ve Selçuklu Parkı’nın bütünleştirilmesi, Hükümet Konağı önündeki alanın da bu doğrultuda değerlendirilerek projeye katılması geniş kapsamlı projenin hedefi olacaktır.
Selçuklu Parkı ve yakın çevresinin tasarımında belirleyici ilkeler aşağıdaki başlıklar kapsamında değerlendirilmiştir:
1. Anıtsal yapıların kimliklerine, mimari değerlerine uygun bir biçimde kullanılmasının sağlanması. (Şekil1)
2. Anıtsal yapıların (Şifahiye Medresesi/ Buruciye Medresesi/ Çifte Minareli Medrese) oturdukları gerçek zeminlerin bulunması ve park zemin kotunun çevresel veriler de incelenerek bu kotlarla birlikte değerlendirilmesi. Bu doğrultuda yapılan çalışmalarda Buruciye Medresesi çevre zemin kotu saptanmıştır. Bu düzenlemeler sonucunda yapıların çevresinde oluşturulan hendekler kaldırılacak, Şifahiye Medresesi ve Buruciye Medresesi’nin avlu zeminleri çevre zemin kotundan yukarıda olması sağlanacaktır.
3. Çevresi yüksek yapılarla çevrili Selçuklu Parkı’nda anıtsal yapıların görselliğinin engellemeyeceği bir çevre duvarı ile sınırlandırılması.
4. İzzettin Keykavus Şifahiye Medresesi ve Çifte Minareli Medresesi’nce sınırlanan Selçuklu yolunun, malzemesi ve çevre verileriyle tanımlanması.(Şekil 3)
5. Buruciye Medresesi, Kale Camisi, Kale Hamamı arasında kalan alanın değerlendirilmesi. Bu doğrultuda bu alanda bir meydan oluşturulmuş, buradaki WC ve şadırvan kaldırılmış, merdiven dizisi teraslamalarla kademelendirilerek, bölümsel olarak seyir anfisi biçimine dönüştürülmüştür. Şadırvan ise Kale Camisi ile ilişkilendirilerek cami avlusu içinde planlanmıştır".(Şekil 2)
6. Cumhuriyet Meydanı’ndaki trafiğin seyrekleştirilmesi ve toplu taşıma araçlarının ana durak olarak meydanı kullanmasının sınırlandırılması.
7. Park içindeki peyzajın düzenlenmesi. Parkın tümünde geçmişten gelen plansız bir ağaç düzeni mevcuttur. Bu nedenle anıtsal yapılar ağaçlar arkasında gizlenmiştir. Yapılacak yeni bir planlama ile yapıların çevresini kuşatan ağaçlar taşınacak ve bu doğrultuda park peyzajı yeniden değerlendirilecektir.
8. Selçuklu Parkı ile Cumhuriyet Meydanı arasında kalan parkın rekreatif amaçla düzenlenmesi.(Şekil 4)
9. Parkın sınırlandırılması için önerilen şeffaf duvar aralarının arasta birimleriyle değerlendirilmesi. Selçuklu Parkı ile doğu ve güney yönünde yer alan yüksek yapılar arasındaki sokaklarda zemin katlar ticari amaçla kullanılmaktadır. Selçuklu Parkı’nı sınırlayan çevre duvarına yer yer tek katlı satış birimleri kullanılması öngörülmüş, bu birimlerin önünde küçük avlular oluşturulmuş, bu noktalardan parka giriş sağlanmıştır. Bu doğrultuda Şifahiye Medresesi güney yönünde tek katlı olarak tasarlanan bir arasta yapılması önerilmektedir.
10. Hükümet Konağı önündeki alanın seyreltilmiş trafiğe açık olarak, göbek ortasında tasarlanan bir havuz ile değerlendirilmesi (Şekil 5-6)
11. Park içinde yer alan ancak koruma imar planında bulunmayan kütüphane binasının yapılacak yeni binasına taşınması ve bu yapının yerinin yeşil alan ve otopark olarak değerlendirilmesi. (Şekil 7)
12. 4 Eylül Kongre Müzesi’nin güney yönündeki meydanın "4 Eylül Kongre Meydanı ve Tören Alanı" olarak planlanması, bu doğrultuda yapılacak proje çalışmasının sonuçlanması sürecinde Atatürk Anıtı’nın bu meydanda yapılması, mevcut anıtın bulunduğu alanın kamuya açık meydan olarak değerlendirilmesi. (Şekil 8)
