İstanbul Şişli Belediyesi AB Merkezi 'Entegre Atık Yönetimine Avrupa Yaklaşımı Projesi'
Son yıllarda dünyada ve ülkemizde çevreye, çevre kirliliğine, iklim değişikliğine yönelik ilgi sevindirici bir şekilde giderek artıyor. Bu konularda üzerine düşenleri öğrenmek, uygulamak isteyenlerin sayısında da önemli artışlar olduğu gözle görülür şekilde izlenebiliyor. Sivil Toplum Kuruluşları'nın (STK) ve çevre gönüllülerinin yıllardır süren çalışmaları sonuç vermeye başlıyor.
Yerel yönetimlerin de bu gelişmeleri görmezden gelmesi beklenemezdi. Çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra belediyeler de çevre üzerine projeler üretmeye ve sıkı takiplerle uygulanmasını sağlamaya başladı. Bu anlamda, yasal zorunlulukların bir adım ötesine geçerek fark yaratan çalışmalar arasında en etkin ve en büyük ses getiren örneklerden biri olarak Şişli Belediyesi'nin "Dumansız Masa" uygulaması söylenebilir.
2005 yılından bu yana AB sürecini yakından takip etmek, AB üzerine politika üretmek ve kamu yararı gözetilerek projeler yürütmek amacıyla Şişli Belediyesi tarafından kurulan "AB Merkezi", Belediye'nin genel çevreci tavrına uygun olarak 2008 Haziran ayından itibaren "Entegre Katı Atık Yönetimine Avrupa Yaklaşımı" başlığı altında bir AB projesi yürütmekte. Bugüne kadar Türkiye'de herhangi bir yerel yönetimin entegre katı atık yönetimi konusunda yürüttüğü bir proje bulunmuyor. Bu proje ile Türkiye'de bir ilk gerçekleştiriliyor.
Var olan uygulamalar, ambalaj atıklarının ayrı toplanması ya da su tasarrufu gibi konulara ayrı ayrı odaklanmakta. Fakat entegre atık yönetimi her türlü ve her kaynaktan çıkan atık türlerinin yönetimini, atık oluşumunun azaltılması ve yeniden kullanımın özendirilmesi ve arttırılması ile doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve atık oluşumundan kaynaklanan çevresel etkinin en aza indirilmesini bir bütün olarak görür ve bu yönde strateji ve kapasite geliştirilmesini amaçlar. Bu nedenle, Şişli İlçesindeki farklı gruplardan paydaşların katılımı sağlanmaktadır.
Alanında bir ilk olan projede Almanya'dan Hannover Belediyesi, Şişli Belediyesi'nin ortağı. Proje'nin diğer ortakları ise Durusu ve Kumburgaz Belediyeleri. Hannover Belediyesi, dünya çapında bir çevre yönetim sistemi olan "Ecoprofit'in en iyi uygulayıcılarından. Ekoprofit temelde, işletmelerin ekonomilerine katkıda bulunmak ve yerel çevreyi geliştirmek için entegre çevre teknolojilerini kullanan, bir kazan-kazan modeli. Kurumların yatırımlarından belli bir miktarın kesilmesini ve böylece çevreyi korumaya yatırım yapmalarını sağlamayı ve çevresel anlamda verimli olmalarını hedefler.
Hannover ile Şişli Belediyesi arasında karar alıcılar düzeyinde, sistemin başarıyla uygulanması için teknik geziler düzenlenmekte. Bu kapsamda, projenin bir diğer hedefi de çevre ve enerji alanında faaliyet gösteren Türk ve Alman özel sektörü ve resmi kurumları arasında bir ağ oluşturmak ve işbirlikleri için ortam hazırlamaktır.
Yerel ölçekte Şişli Belediyesi sınırları içerisinde bu sistemi uygulayarak, katı atık ve çevre konusunda farkındalık yaratmayı, STK'lar, yerel yönetim ve özel sektör arasında diyalog ve işbirliği ortamının oluşturulmasını amaçlayan proje, halen tüm hızıyla devam ediyor.
Proje Faaliyetleri
· Şişli Belediyesi sınırları içerisindeki ilköğretim okullarında (kamu-özel ayrımı yapılmaksızın) "Katı Atıkların ve Kullanılmış Ambalajların Değerlendirilmesi" başlıklı eğitimler düzenlenmekte. Şimdiye kadar yaklaşık 20 okulda 3.000'den fazla öğrenciye eğitim veriliyor ve kitap dağıtılıyor. Bu eğitimler, projede ortak olan belediyelerdeki okullarda da düzenlendi.
· Ayrıca proje kapsamında, ÇEVKO tarafından hazırlanmış olan "Eko Dino ile Katı Atıklar ve Kullanılmış Ambalajların Değerlendirilmesi Kitabı'nın özel yeni baskısı yapıldı. İlköğretim okullarında gerçekleştirilen eğitimlerin ardından öğrencilere ve öğretmenlerine kitaplar ücretsiz olarak dağıtılıyor.
· Şişli sınırları içerisindeki üniversitelerde de benzer eğitim çalışmaları, akademik içerik ile öğrencilere yönelik ve uygulama açısından da ilgili personellere yönelik olmak üzere gerçekleştiriliyor.
· Şişli sınırları dâhilindeki bütün Alış Veriş Merkezleri'nin (AVM) üst düzey yöneticileriyle toplantılar yapıldı. Entegre katı atık yönetimi konusunda kurumlar bilgilendirildi ve katılımları konusunda teşvik edildi.
· AVM'lerden gelen özel istekler üzerine AVM'lerin temizlik ve teknik ekipleri ve AVM'erde yer alan başta gıda ile ilişkili işletmeler olmak üzere yetkililerine ve personellerine yönelik eğitimler düzenlendi. Benzer eğitimler, talep eden kongre ve sergi salonlarında da gerçekleştirildi. Bu eğitim çalışmaları proje sonuna dek kesintisiz olarak sürdürülecek. Uygulama sürecinde olumlu değişimler gözlendi.
· Şişli Belediye Başkanlığı binası dâhil olmak üzere Belediye?nin farklı birimlerinde konuyla ilişkili personele yönelik eğitimler verildi. Uygulama sürecinde olumlu değişimler gözlendi.
· Proje kapsamında Şişli Çevre Platformu; www.sislicevreplatformu.com adında bir internet sitesi kuruldu. Bu site sayesinde kamuoyu ve proje paydaşları proje hakkındaki en güncel bilgilere rahatlıkla ulaşabiliyor. Ayrıca dünyadan da örneklerin haber yapıldığı site içeriğinde anketler düzenleniyor, projeye katılan ve/veya destek veren kurumlar hakkında bilgi veriliyor.
· Katı atık yönetimi kapsamında; atık oluşumunun azaltılması, geri kazanımın ve yeniden kullanımın özendirilmesinin yanı sıra, bu konuda yeni tasarımların, fikirlerin ortaya çıkarılması önemli bir nokta. Bu nedenle, Şişli sınırları içerisindeki ilköğretim okullarında ve liselerde okuyan öğrencilere yönelik "Çöpe Gitmeyen Fikirler" adında bir fikir-konsept yarışması düzenleniyor. Bu ödüllü yarışma sayesinde geleceğin sahipleri olan çocuklarda ve gençlerde genel anlamıyla çevre ve özel olarak da atık yönetimi ve geri kazanım anlamında bilinç geliştirilmesine katkıda bulunulmuş olacak. Yarışmanın sonuçları 5 Haziran 2009 Dünya Çevre Günü'nde özel bir organizasyon çerçevesinde kamuoyuna açıklanacak. Ayrıca yarışmaya başvuruda bulunan bütün yarışmacıların ürünlerinin yer aldığı bir katalog yayınlanacak.
· Proje kapsamında kamuoyunda farkındalık geliştirmek ve çevreyi korumanın geleceği korumak olduğu mesajını yaymak amacıyla 5 Haziran 2009 Dünya Çevre Günü'nde Çevre Festivali düzenlenecek. Organizasyon çalışmalarına devam edilen Çevre Festivali'nde müzik, eğlenceli ve bilgilendirici stantlar yer alırken, Çöpe Gitmeyen Fikirler Yarışması'nın ödül töreni de gerçekleştirilecek. Ayrıca Şişli Belediyesi tarafından proje kapsamında aktif yer alan ve entegre katı atık yönetimine katılan kurumlara teşekkür belgesi verilecek.
· Projenin mantıksal çerçevesi gereği STK-Yerel Yönetim-Özel Sektörün işbirliği imkânlarının araştırılması, başarılı örneklerin paylaşılması ve ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla 2 Ekim 2009 günü uluslararası katılımlı "AB-Türkiye İlişkilerinde Yerel Yönetimler ve Atık Yönetimi Konferansı" düzenlenecek. Konferansa yurtdışından ve yurtiçinden, bu alanda çalışmalar yapan akademisyenler, başarılı proje uygulamalarına imza atan STK-yerel yönetim-özel sektör temsilcilerinin yanı sıra AB ve Türkiye'den üst düzey yetkililer konuşmacı olarak katılacak. Konferans dâhilindeki oturumlar ve fuar alanı sayesinde Türk ve Alman özel sektörü ve resmi kurumları arasında bir diyalog ortamı da gerçekleşmiş olacak. Ayrıca Konferans'ta gerçekleştirilen sunumlar, Türkçe ve İngilizce olarak bir kitapta toplanarak yayınlanacak. Konferans aynı zamanda Proje'nin kapanış toplantısı olma özelliğini de taşıyacak. Bu nedenle, Proje Final Raporu da Konferans dâhilinde kamuoyuna sunulacak.
Proje'den Önce ve Sonra
· Şişli halkı projeden önce her zaman olduğu gibi çevre konusunda duyarlı davranışlarıyla dikkat çekiyordu. Evsel, kâğıt ve ambalaj atıklarını ayrı toplama konusunda belli bir bilinç düzeyi mevcuttu. Ancak projenin ardından Şişli halkı tarafından Belediye'ye gelen toplama ve eğitim taleplerinde ciddi bir artışın olduğu gözlemlenmekte.
· Şişli sınırları içerisinde yer alan küçük-büyük bütün işyerleri arasında çevre konusunda duyarlı olanların sayısının ve düzeyinin ülke geneline göre yüksek olduğu söylenebilir. Ancak projenin ardından, küçük-büyük birçok kurumdan gelen eğitim ve katı atıkların ayrı toplanması konusunda teknik destek talepleri ve proje kapsamında gerçekleştirilen uygulamaların sonuçları, Şişli Belediyesi'nin bir adım ileri gitmesini gerekli hale getirdi.
· Bu nedenle, yeni bir uygulamanın hazırlıklarına başlandı. Şişli sınırları içerisindeki kurumlar arasında bir "Yeşil Kurum Sertifikası" (Çevreye Duyarlı İşletme Sosyal Sorumluluk Projesi) sistemi geliştiriliyor. Entegre katı atık yönetimi konusunda yasal olarak üzerine düşenleri eksiksiz olarak yerine getiren, yerel yönetim ve ilgili STK'larla işbirliği içerisinde çalışan, destek olan kurumlara Yeşil Kurum Sertifikası verilecek ve Yeşil Plaket asma hakkı ve ayrıcalığı tanınacak. Böylece Yeşil Plaket sahibi kurumlar, çevre konusunda sahip oldukları sorumlulukları yerine getirdiklerini kamuoyuna kanıtlayabilecek.
· Yeşil Kurum uygulaması henüz fikir aşamasında olduğu dönemde dahi kurumlardan oldukça büyük talep ve övgü gördü. Bu kapsamda Şişli sınırları dâhilindeki AVM'lerde ambalaj atıklarını toplama noktalarının kurumlardan gelen talepler üzerine oluşturulması için ilk adımlar atılmaya başlandı.
· Yakın gelecekte, Şişli toplama noktaları haritasının çalışmalarına da başlanacak. Haritada ambalaj atıklarını toplama noktaları bulunan Yeşil Kurumlar'ın yerleri işaretlenecek ve böylece Şişli Halkı'nın ayrı topladığı katı atıklarını nereye götürebileceği ve nasıl toplanacağı sorunu büyük oranda ortadan kalkmış olacak. Yeşil Kurum uygulaması sayesinde yerel yönetim, özel sektör ve kamuoyu birlikte faaliyet gösterecek.
Evren Deniz Yaylacı
Proje Koordinatörü
Mesut Varlık
Proje Koordinatör Yardımcısı
