Aydın Söke Ovası 'Akıllı Sulama Sistemi' Akıllı Ova Söke

Aydın Söke Ovası “Akıllı Sulama Sistemi” ile sulama sahasında konuma dayalı bilgilerin; parsel büyüklükleri, arazi sınıfları, bitki çeşidi, sulama şebekesi gibi bilgisayar ortamına girilmesi, girilen bu verilerin bilgisayar programları kullanılarak analizlerinin yapılması ve elde edilen sonuçlara göre sulama suyu miktarının az olduğu dönemlerde suyun en ekonomik şekilde kullanılmasının planlanması amaçlanmaktadır.

Bunun yanında kurulacak otomasyon sistemi ile Söke Ovası’nda bulunan sulama sisteminde; su seviye bilgilerinin okunması ve analiz edilmesi, sulama kapaklarının kontrol edilmesi, kapak pozisyonlarının kontrol edilmesi, kapak sıkışma bilgilerinin alınması ve mevcut tüm bu işlemlerin bir merkezden izlenmesi ve kontrol edilmesi sağlanacaktır.

Sulama alanında Türkiye de kullanılacak ilk ve en geniş çaplı uygulama olacaktır. Tamamen Söke Belediyesi tarafından tasarlanan ve çözüm ortaklarıyla hayata geçirilen projede herkesin hak ettiği suyu alması hedeflenmiştir. Çünkü Söke için ova hayattır, ova içinse hayat sudur.

Proje nasıl ortaya çıktı?

 Söke; 7 belde 34 köyü ile birlikte yaklaşık 100.000 nüfusa sahip, bir Anadolu kentidir. Köy ve beldelerin tamamı ile Söke merkezin büyük bölümü tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlamaktadır. Sanayi tesislerinin üretiminin % 90’nı doğrudan veya dolaylı olarak tarıma dayanmaktadır. Bu da göstermektedir ki Söke ekonomisinin % 90’nı tarıma endekslidir. Ege bölgesinin en verimli topraklarına sahip olan Söke Ovası, 450 bin dönümlük ekilebilir geniş arazileriyle Ege'nin tarım üssü konumundadır. Söke'de, başta beyaz altın olarak tabir edilen pamuk olmak üzere, mısır, buğday ve ayçiçeği gibi birçok değişik ürün yetiştirilmektedir.

Söke Ovası Büyük Menderes Nehri’nin sularıyla sulanmaktadır. Söke Ovası Sulama Birliği de toplam 36 bin hektar alan üzerinde sulama amaçlı görev yapmaktadır. Bugüne kadar yapılan sulama çalışmaları herhangi bir otomasyon sistemi olmadan yapılmaktaydı. 36 bin hektarlık arazinin 26 bin hektarı sahada kurulu kanallarla, 10 bin hektarı ise halkın kendi çabasıyla sulanmaktaydı.

Söke regülatörü Menderes Nehri’nin denize döküldüğü yerde yani en son noktasındadır. Sulama planlaması yapılırken DSİ’den talep edilen su miktarı bu nedenle hiçbir zaman istenildiği miktarda ulaşmamaktadır. Sıcaklıktan kaynaklanan buharlaşma, toprağın suyu çekmesi ve çevredeki diğer tarımsal arazilerin, izinsiz ve kontrolsüz olarak suyu kullanması, Söke Sulama Birliği’ni zor durumda bırakmaktadır. Ovanın tamamına yakınında elektrik olmaması da modern sulama tekniklerinin kullanılmasına engel olmaktadır. Söke Ovası Sulama Birliği sulama sahasında aktif olarak faaliyet gösteren 3 bin adet mükellef bulunmaktadır. Mevcut durumda Sulama Birliği merkez binasında; sulama beyanı, tahakkuk ve tahsilat işlemleri için bir çalışma yapılmış ancak bu uygulama sadece ücretlendirme ve tahsilat amaçlı çalışmaktaydı.

 Sonuçta, Söke Ovası Akıllı Sulama Sistemi projesinin ana çıkış noktası hayati önem taşıyan suyun verimli kullanımı ve maksimum verim elde etme amacıdır. Bu anlamda yaşamlarını tamamen ziraii faaliyetlerden kazanan tüm vatandaşlar bu projeden etkilenecek ve kazanımlar elde edeceklerdir. Sulama birliklerinde, suyun ve sulama faaliyetlerinin efektif yönetilememesi dolayısıyla birçok alanın sulanmadan ya da ihtiyacından az sulanması nedeniyle verimsizlik yaşanmış ve ürün rekoltesi düşmüştür. Bu da o bölgede yaşayan insanların gelir düzeylerini etkilemiş ve yaşamsal tüm parçaların etkilenmesine sebep olmuştur. Projede, doğru zamanda, doğru sıra ve doğru miktarda sulamanın yapılması sağlanarak, verilen emeklerin karşılığının tam olarak alınması amaçlanmaktadır. Ayrıca suyun dağıtımında kullanılan tüm giderler azaltılarak idari bütçede verimliliğin arttırılması da sağlanmıştır. Söz konusu proje öncesinde DSİ’den alınan su miktarının nerelere hangi oranlarda dağıtıldığı yönetilememekteydi. Proje sonrasında su dağıtımı ve optimizasyonu sağlanarak hem idari anlamda hem de fonksiyonel anlamdaki tüm giderlerde bir düşüş sağlanmıştır. Bu şekilde ziraatçilerden alınan paralar ile ayakta duran Sulama Birliği yine ziraatçilere optimum seviyede su sağlanmasını gerçekleştirirken aynı zamanda mali giderlerini de azaltmıştır.

 Proje hedefleri 

 Gelişmiş teknolojiler ile çevreye zarar vermeden aynı miktarda veya daha fazla ürünün, daha az sulama suyu ve iş gücü ile üretilmesi.

 Tarımda verimliliğin arttırılması için sulanabilecek alanların tamamının sulanması ve suyun etkin kullanımının sağlanması.

Söke Ovası sulama sahası içindeki arazilerin özelliklerine göre seçilecek bitki çeşidi için en uygun sulama yönteminin seçilmesi, projelendirilmesi ve uygun bir sulama programının uygulanması.

Bitkilerin optimum düzeyde gelişebilmesi için ihtiyaç duydukları miktarda ve zamanda su verilmesinin bilgisayar destekli olarak sağlanması.

Sulama Birliği’ndeki tüm alanlarda gerçekleştirilen faaliyetlerin ortak bir veri tabanından yönetilmesinin sağlanması.

Su tasarrufu sağlayan modern sulama yöntemlerine geçiş için altyapının hazırlanması.

Sulama bilgileri, sicil bilgileri, grafik verileri, tahakkuk ve tahsilat verilerinin, beyan verilerinin sisteme girebiliyor ve sosyoekonomik, sulama, tarımsal rekolte, alan kullanımı vb. mekansal ve sözel analizlerin yapılabilmesini ve tüm karar destek mekanizmalarının oluşturulmasının sağlanması.

Grafik olarak sistemde tanımlanmış veriler üzerinden, mevcutta sulama yapılan kapaklar, su verilmiş kanallar, sulanan-sulanmayan parseller, dönem bazında ekim yapılan-yapılmayan alanlar, ekim türüne göre alansal analizler, alınan verim analizleri, sulama verilen miktara göre alınan ürün analizleri gibi farklı görsel analizlerin yapılabiliyor olması.

Sulama birlikleri bazında tarımsal envanter bilgilerinin (saha ve sicil) oluşturulması.

Sulama bölgelerinde kullanılan ilaç ve gübreleme sistemlerinin yönetilmesi ve denetlenebilmesi.

Bir sulama birliği kapsamındaki yönetimin sahip olduğu tüm (operasyonel ve mekansal) bilgilerin tanımlanması, bütünleştirilip yönetilmesi güncel tutulması.

Su seviyesi değişikliklerinin ölçülerek, elektronik ortama kaydedilmesi suretiyle ölçüm sistemi oluşturulması.

Sulama ana kanallarından geçen su miktarlarının otomatik olarak merkezi veri tabanına kaydedilerek, kanallardan geçen su miktarı ve bırakılan su miktarı analizlerinin yapılabilmesi.

DSİ’den yıllık talep edilen su miktarının önceki yıllara göre tahminlemelerinin yapılabilmesi ve ortalama talep edilecek su miktarının belirlenmesi.

Mobil uygulamalar ile tarımsal alanlarda yapılan faaliyetlerin, sisteme anlık olarak girilebilmesi.

Uygulamaların e-Devlet kapsamında kullanıma açılmış, KPS servislerini kullanabilir olması.

Sulama birliklerinin sulama gelirlerinin rasyonalizasyonun sağlanması ve artırılması.

 Proje otomasyon sistemi  

 Söke Belediyesi, Söke Sulama Birliği ve çözüm ortağı Sampaş AŞ, projenin otomasyon sisteminin süreç ve ihtiyaçları ile ilgili kapsamlı bir analiz çalışması yapmış, sulama birliğinin süreçlerinin iyileştirilmesi, veriminin arttırılması ve vatandaşlara daha iyi hizmet verilebilmesi için yapılması gerekenler ayrı ayrı tespit edilmiştir.

Bu kapsamda Söke Sulama Birliği verileri doğrultusunda tarımsal amaçlı Coğrafi Bilgi Sistemi tabanlı bir otomasyon sistemi geliştirilmiştir. Bu otomasyon sistemi iş zekası çözümleri ve mobil saha uygulamaları ile de desteklenerek, karar destek mekanizmalarının daha etkin ve hızlı çalışması sağlanmıştır. Ayrıca mekanik cihazlar ile entegrasyon sağlanıp, uzaktan kapak yönetimi de sisteme dahil edilerek, zaman ve personel verimliliği sağlanmıştır.

Söke Sulama Birliği bu proje sayesinde bağlantılı olduğu dış kurumlara anlık olarak servis altyapısı ile istediği verileri paylaşabilecek konuma gelmiştir. Özellikle DSİ tarafından talep edilen veriler, istendiği anda çıkabilecek konuma gelmiştir.

Otomasyon Sistemi

Sulama Yönetim Sistemi Şema 1’de görülen mimari üzerinde çalışan bir sistemdir. Bu sistem içerisinde farklı alanlarla ilgili bilgi ve deneyim gerektiren farklı konular söz konusudur:

Proje yönetimi için PMI standartlarında proje yönetimi, endüstri standardı haline gelmiş Oracle Veritabanı Yönetim Sistemi.

Oracle Spatial, GIS teknolojileri ve araçları.

CAD teknolojileri ve araçları.

.NET mimarisi ve desteklediği araçlar, kablosuz ve mobil teknolojiler.

Service Oriented Architecture (SOA), yüksek süreklilik ve ölçeklenebilirlik için gerekli kurumsal yazılım ve donanım çözümleri.

Yazılım versiyon konfigürasyon yönetimi.

Karar Destek Sistemleri yöntem ve araçları.

Bağımsız bir yapı oluşturabilmek için çeşitli işletim sistemleri.

Sulama Envanteri ve Bilgi Sistemi’nin oluşturulması sırasında, harita mühendisliği ve şehir planlama konuları yer almaktadır.

Projenin önemli çıktıları…  

 Sulama işlemi kısa bir dönem içerisinde gerçekleşmesi gereken bir görevdir. Söke, Menderes Nehri’nin denizle buluştuğu noktadır. Su ovaya ulaşana kadar 280 km yol kat etmektedir. Ulaşana kadar da yolda buharlaşmadan, toprağın çekmesi ve izinsiz kullanımlardan dolayı azalmakta ve kalan su kullanılmaktadır. Su sıkıntısı yaşanmayan dönemlerde önemli bir sorun yaşanmasa da verilere göre her 5 yılda bir yaşanan kuraklık ovayı çok zor durumlara düşürmektedir. Çiftçinin tek umudu olan su sadece bu kaynaktan kullanılmaktadır. En son 2007 yılında yaşanan kuraklığın sonucunda 1 yıl için ortalama 150.000.000 kg pamuk yerine sadece 75.000.000 kg ürün elde edilmiştir. Bunun maddi karşılığı bugünkü rakamlarla yaklaşık 90.000.000 TL’dir. Çitçinin yaşadığı bu zararın amorti edilmesi en az 3 yıl almış, hala bankalara kredi borcunu ödemeye çalışan ve iflas eden üreticiler bulunmaktadır. Bu yüzden yaşanacak kuraklıkta geriye dönük su miktarları ile yapılan sulama planlaması analizleri son derece önemlidir.

Projeyle birlikte daha önce kağıt ortamında olan tüm veriler elektronik ortama geçirilmiştir. Dolayısıyla bilgiye ulaşmak kolaylaşmıştır. Sulama tesisi, yerleşim birimleri, bitki çeşidi, toprak bünyesi, arazi sınıfı ve parsel birimlerine ilişkin konumsal ve konumsal olmayan verinin toplanması, bilgisayar ortamına aktarılması, depolanması, sorgulanması, analiz edilmesi ve kullanıcılara grafik ve raporlar halinde sunulmasına imkânları mevcuttur.

Özellikle DSİ’ye her sezon sonu hazırlanan raporlar artık en kısa süre içerisinde ve detaylı olarak verilebilmektedir. Söke ve Didim Tapu ve Kadastro Müdürlükleri ile yapılan karşılıklı protokollerle bilgi alış verişi sağlanmış ve düzene sokulmuştur. Ovanın dijital ortamda bulunmayan haritaları artık her kurumla ve sorumluluk sahasındaki köy ve belediyelerle de paylaşılabilir haldedir. Böylece çiftçilerin toprak türlerine göre hangi tohumu, gübreyi ve ilacı kullanması gerektiği gibi analizlerin paylaşılması ile verimliliğin arttırılması da çok önemli bir etkendir. Ayrıca sulama sezonunun başında bize ulaşan su miktarı ile yapılan sulama verileri; önümüzdeki yıl alacağımız su miktarı ile daha doğru ve bilimsel sulama planlaması yapmamızı sağlamaktadır.

Projenin en önemli ve ayrıştırıcı özelliği ilk kez uygulanacak olmasıdır. Bir çok yerde Akım Gözlem İstasyonu, kapak otomasyon sistemi gibi özellikler bulunsa da GIS ve MIS ile tüm bunların entegrasyonu ve mobil uygulamalar ilk kez Söke de uygulanmaktadır. Aslında toplanan toprak, tohum, ilaç vb. gübre bilgileri farklı kurumlarca incelenmektedir. DSİ, Ziraat Odaları, Borsa ve TARİŞ gibi kurumlarda bulunmaktadır. Maalesef kurumlar arası bilgi paylaşımı son derece eksik ve yavaş ilerlediği için böyle bir sistem kaçınılmaz hale gelmiştir.

Proje aslında yöredeki çiftçi profili incelendiğinde anlatılması ve uygulaması zor bir çalışmadır. Çünkü çiftçilerin büyük bölümü belde ve köylerde yaşayıp tüm hayatları ova olan insanlardır. Eğitim seviyeleri çok yüksek olmamasına rağmen, öteden beri sahada öğrendikleri ile çok ciddi tarımsal bilgi ve tecrübeye sahiptirler. Ovanın % 80’ninde elektrik olmadığı düşünülürse bu proje aslında bir anlamda devrim niteliği taşımaktadır. Bütün Söke’nin ekonomik olarak bağımlı olduğu ova da yapılan her yeni çalışmaya temkinli yaklaşılmaktadır. Yanlış bir uygulama; çiftçi ile birlikte yan sektörleri de (çırçır fabrikaları, ziraat aletleri üreticileri, Tariş v.b.) direkt olarak etkilemektedir. Bu önemli riski almak ve projeyi hayata geçirmek tam anlamıyla bir inovasyon örneğidir.

Bu proje Türkiye için gerçek bir örnek teşkil etmektedir. Farklı yerlerde uygulanan su seviye tespiti, kapakların uzaktan kontrolü gibi sistemler bulunmaktadır. Ancak bunlarla birlikte MIS ve GIS verilerinin entegre bir şekilde kullanılacak ilk uygulama olması kolaylıkla geliştirilebilir hale getirmektedir. Proje maliyetinin bir kısmı (% 20) Güney Ege Kalkınma Ajansı tarafından karşılanmıştır.

Söke Ovası ve Sulama Sistemi

• Türkiye’nin en büyük 2. ve en verimli topraklarına sahip ovası, 450 bin dönümlük ekilebilir geniş arazileriyle de Ege'nin tarım üssüdür.
• Başta beyaz altın olarak tabir edilen pamuk olmak üzere, mısır, buğday ve ayçiçeği gibi birçok değişik ürün yetişmektedir.
• 360.000 da net sulanabilir tarım alanına sahip. Ortalama 450 kg/da verim alınıyor.
• 2010 yılında toplam 375 milyon TL tarımsal gelir sağlamış.
• Söke ekonomisine direk etkisi %70’nin üzerinde.
• Regülatör merkezinden tüm ovaya sulamayı götüren iki ana kanal mevcuttur.
• Sulamanın tüm parsellere dağıtımının sağlanabilmesi için; 27 adet yedek kanal, 314 adet tersiyer kanal, 2800 adet çiftçi priz kapakları mevcuttur.
• Sahada tüm kanal uçlarında bulunan kapakların açılıp kapatılmasını sağlayan personel çalışıyor.
• Mevcut sistemde tüm işlemler manüel olarak yapıldığı için işçilik ve işletme maliyetleri yüksek. Suyun durumunun gözlemlenmesi ve kontrolünün sağlanması gibi tüm işlemler manuel olarak sahada yerinde yapıldığı için zaman kaybı söz konusudur.

Sulama Otomasyon Projesi Bileşenleri

Yönetim Bilgi Sistemi Uygulaması

• Üyelik İşlemleri
• Malik Bilgileri Yönetimi
• Kiralama Bilgileri Yönetimi
• Tahakkuk ve Tahsilat Bilgileri Yönetimi
• Beyan ve Tahakkuk İşlemleri
• Talep Edilen Su Bilgileri Yönetimi
• Kullanılan Su Bilgileri Yönetimi
• Ürün Deseni Bilgileri Yönetimi
• Kullanılan Tohum ve Gübre Bilgileri Yönetimi
• Alınan Verim Bilgileri Yönetimi
• Kanal Kapak Sistemleri Yönetimi
• Ceza İşlemleri Yönetimi

 Coğrafi Veri Üretim Uygulaması

Web Tabanlı GIS Editörü

• Akıllandırılmış veri üretimi İşlemleri
• Parsel sorgulama işlemleri
• Parsel veri üretimi işlemleri
• Kanal veri üretimi işlemleri
• Kapak veri üretimi işlemleri
• Kuyu veri üretimi işlemleri
• Yol veri üretimi işlemleri
• İdari sınır haritalarının üretimi işlemleri
• Uydu görüntülerinin altlık olarak kullanımı

Coğrafi Veri Destekli Analiz Uygulaması

Coğrafi Veri Analizleri

• Beyan veren parsel analizi
• Sulanan-sulanmayan parsel analizi
• Anlık olarak sulanan parsel analizi
• Kiracı-malik analizi
• Arazi sınıfları analizi
• Sulama tipleri analizi
• Anlık açık-kapalı kapak analizi
• Anlık kanal su bulundurma analizi
• Kullanılan ilaç ve gübre analizleri
• Ekim-hasat analizi
• Ekim yapmayan parsel analizi
• Bitki deseni analizi
• Dönem sonunda verilen su miktarı analizi

 Mobil Sulama Beyan ve Uzaktan Kapak yönetim Uygulaması

Sahada Kullanılan Tabletler ile

• Beyan alma işlemleri
• Sicil bilgileri sorgulama işlemleri
• Parsel bilgileri sorgulama işlemleri
• Sulama bilgisi işlemleri
• Kapak durum sorgulama işlemleri
• Kapak açma kapama bilgileri girişi
• İlaç ve gübre bilgileri girişi
• Ekim-hasat bilgileri girişi
• Uzaktan kapak kapatma ve açma işlemleri yapılmaktadır.

Yönetici Karar Destek Uygulaması

Karar destek faaliyetlerini hızlandıracak iş zekası raporlarının alınması