Afet riskinin kent ölçeğinde bütünleşik bir yaklaşımla modellenmesi

Geliştirilen model bir prototip olup, Eskişehir Büyükşehir Belediyesi’nin işbirliği ile Eskişehir’de uygulanabilecek durumdadır. Bütünleşik deprem riski modeli coğrafi bilgi sistemlerini (CBS) ve uzaktan algılama (UA) tekniklerini araç olarak kullanmıştır.  Model aynı zamanda karar vericilerin başvuracağı bir mekansal karar destek sisteminin iskeletini oluşturacak niteliktedir.  Bu iskelet, üç boyutlu görüntüleme/ haritalama teknikleri ile güçlendirilmiş ve böylece karar vericilerin daha gerçekçi karar almalarını ve çeşitli senaryoları değerlendirmelerini kolaylaştırma olanağını sağlamıştır.  

Proje, 2004 yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nde (ODTÜ) başlatılan Yaygınlaştırılmış Ulusal ve Uluslararası Projeler (YUUP) programı çerçevesinde, Türkiye’nin sorunlarına kapsamlı çözümler üretmek amacı ile başlangıçta ODTÜ’de, daha sonra ise Türkiye’deki diğer bazı üniversitelerden gelen katılımcılardan oluşan YUUP gruplarının tetiklemesi ile oluşmuştur. YUUP gruplarında filizlenen bu fikir ODTÜ’nün sağladığı maddi destek ile 2005’de disiplinlerarası bir projeye dönüşmüştür.  

Projenin  2006 Haziran’ında sonuçlanması beklenmektedir. Projenin amacı, bir kentteki afet riskinin tüm boyutları ile ele alınarak, özellikle belediyeler ve valilikler gibi karar vericilerin kullanabileceği prototip bir model üretmek olduğundan, proje, ODTÜ’nün ilgili bölümlerinden (Jeodezi ve Coğrafi Bilgi Teknolojileri, İnşaat Mühendisliği, Jeoloji Mühendisliği, Sosyoloji ve İktisat bölümleri) Süleyman Demirel Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nden ve Anadolu Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden öğretim üyeleri ve araştırma görevlilerinden oluşan araştırmacıların ve Eskişehir Büyükşehir Belediyesi’nin işbirliği ile yürütülmektedir. Proje toplam yedi iş paketinden (İP) oluşmaktadır.  Bu iş paketleri aynı zamanda projenin alt projeleri niteliğindedir ve bütünleşik model bunların CBS’de birleştirilmesinden oluşmuştur.  

Projenin iş paketleri şunlardır:  

İP1: Sismik Tehlike Analizi

İP2: Zemin Tehlike Analizi

İP3: Yapısal Kırılganlık (Hasar Görebilirlik) Analizi

İP4: Sosyo-Ekonomik Kırılganlık Analizi

İP5: Acil Durum Erişebilirliği Analizi

İP6: CBS’ye Dayalı Bütünleşik Risk Modelinin Geliştirilmesi

İP7: 3-Boyutlu Kent Modelinden Riskin Görselleştirilmesi

Proje, yukarıda sözü edilen iş paketleri  İP1-İP5’in tek tek yürütülüp, İP6’da birleştirilmesi ile gerçekleştirilmiştir.

Projenin çıktılarına örnek olarak Eskişehir’deki Cumhuriye Mahallesi’nin 3-boyutlu kent modeli verilmiştir.  Bu model ile Cumhuriye mahallesine gitmeden dahi, sanal ortamda mahallenin tamamı görülebilmekte ve afet riski bina ölçeğinde izlenebilmektedir.

Projede oluşturulan bütünleşik model afet yönetiminin her aşamasında (öncesinde, sırasında ve sonrasında) kullanılabilecek etkin bir araçtır. Geliştirilen model değişik senaryo analizlerinin yapılmasına altlık teşkil edecektir. Bu afet senaryoları, riski azaltıcı uygun önlemlerin planlamasında da etkin bir araçtır. Hernekadar projenin uygulaması Eskişehir için yapılmışsa da, ortaya çıkan prototip, gerekli veriler sağlandığı taktirde, Türkiye’deki her belediye için kullanılabilir niteliktedir.

Doç. Dr. H. Şebnem Düzgün ve

Prof. Dr. M. Semih Yücemen

ODTÜ Jeodezi ve Coğrafi Bilgi

Teknolojileri & Deprem Mühendisliği Araştırma Merk.

ODTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü & Deprem Mühendisliği Araştırma Merkezi