“İGDAŞ, hayata geçirdiği birçok somut projeyle depreme en hazır kuruluşlar arasındadır”

İGDAŞ Genel Müdürü Dr. Mithat Bülent Özmen 

Doğalgaz işletmeciliğinin her konusunda olduğu gibi afet yönetimi konusunda da örnek çalışmalarına hızla devam eden İGDAŞ, Afet ve Acil Durum Yönetimini, AFAD-AKOM yapılanmasına uygun olarak yürütüyor. Bu kapsamda bünyesinde ‘Deprem Risk Azaltım Sistemi’ni kuran İGDAŞ, bunun yanı sıra İstanbul’un deprem aktivitesini 750 noktadan izleyebildiği, teknik altyapısıyla gerektiğinde bu noktalardan gaz akışının sistem tarafından otomatik olarak kesilebildiği bir teknolojiye de sahip. e-Belediye dergisi olarak İGDAŞ Genel Müdürü Dr. Mithat Bülent Özmen ile İGDAŞ’ın deprem riski karşısındaki yatırımları, altyapı kalitesi, hızlı müdahale ve erken uyarı sistemi hakkında konuştuk…

İGDAŞ’ın deprem riski karşısındaki yatırımları

Dünyadaki geçmiş depremlerde yaşanan tecrübeler, deprem sonrası oluşan yangınların bir bölümünün doğalgaz kaynaklı hasarlar nedeniyle oluştuğunu gösteriyor. Acı bir örneğini kısa bir süre önce yaşadığımız deprem için hazırlıklarımızı büyük bir hassasiyetle sürdürüyoruz. 

Bu kapsamda İGDAŞ olarak, doğalgaz işletmeciliğinin her konusunda olduğu gibi afet yönetimi konusunda da örnek çalışmalarımıza hızla devam ediyoruz. Son teknolojilerle kurgulanmış altyapımızla, muhtemel deprem tehlikesi karşısında meydana gelebilecek doğalgaz kaynaklı yangınları önlemek ve yangınlar sonucunda oluşabilecek hasarların etkisini en aza indirgemek için büyük proje ve yatırımlarla, önemli tedbirler almaktayız.
Şunu çok net olarak söylemek isterim ki İGDAŞ bugüne kadar hayata geçirdiği birçok somut projeyle depreme en hazır kuruluşlar arasındadır. Kurumumuzda Afet ve Acil Durum Yönetimini, AFAD-AKOM yapılanmasına uygun olarak yürütüyoruz. Bu kapsamda bünyemizde ‘Deprem Risk Azaltım Sistemi’ni kurduk. Bunun yanı sıra İstanbul’un deprem aktivitesini 750 noktadan izleyebildiğimiz, teknik altyapımızla gerektiğinde bu noktalardan gaz akışının sistem tarafından otomatik olarak kesilebildiği bir teknolojiye sahibiz. 

Deprem hazırlıklarımız kapsamında, Afet ve Acil Durum Yönetimi süreçlerimizi eksiksiz olarak tanımlamış durumdayız. Kurumumuz bünyesinde olası afet ve acil durumlar için Afet ve Acil Durum Ekipleri’nin de yer aldığı yönetim merkezimiz aktif olarak görev yapıyor. Afet yönetiminde tüm faaliyet alanlarımızı AFAD – AKOM yapılanmasına uygun olarak oluşturmuş, tüm birimlerimiz için 6 ayda bir güncellenen Afet ve Acil Durum Uygulama Planlarımız hazırlanmış ve deprem esnasındaki müdahale süreçlerimizi hızlı yanıtlarla bir refleks haline getirebilmek amacıyla her yıl düzenli olarak tatbikatlar yapmaktayız.

İGDAŞ olarak İstanbul’un çeşitli noktalarına kurulmuş olan 32 şebeke şefliğinde 24 saat 3 vardiya çalışma esasına göre hizmet veriyoruz. Olası bir deprem felaketinde şebeke emniyetini 2 saat içerisinde sağlayacak şekilde planlamalarımız yapılmış ve bunlara göre etkili müdahale senaryoları geliştirmiş durumdayız. Teknik personelimize, teknik eğitimlerin yanı sıra periyodik olarak yangın ve ilkyardım eğitimleri de veriyoruz.

İstanbul’da ya da İstanbul’u etkileyebilecek biçimde meydana gelecek tabii afet, sabotaj ve olağanüstü bir durumda, çalışanlarımızın hareket tarzını belirlemek için “Afet ve Acil Durum Uygulama Planı”mız hazır durumdadır. Afet ve Acil Durum Uygulama Planımız kapsamında; Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezinin ve Bölge Afet ve Acil Durum Masalarının kurulum esasları ve görevlerinin yanı sıra birimlerin hareket tarzlarını, birlikte yapılması gereken işlerin koordinasyonu, aileler ile haberleşme planı, şirket içi ve dışı gerekli iletişim bilgileri de yer almaktadır. 

Tüm bunların yanında İGDAŞ olarak yeniliklere açık inovatif bir düşünceyle bünyemizde Afet Yönetim sürecini destekleyici yazılımlar da geliştirdik:

• Afet ve Acil Yönetim Yazılımı
• Afet ve Acil Durum Harita Yönetim Sistemi
• Tatbikat Yönetim Sistemi
• Afet ve Acil Durum Uygulama Planları Hazırlama Sistemi
• Personel Afet ve Acil Durum Görev Atama ve Bilgilendirme Sistemi

İGDAŞ’ın altyapı kalitesi 

Doğalgazın şehre giriş noktalarında 14 RMS-A istasyonumuz bulunuyor. İstanbul’a 70 bar basınçla giriş yapan doğalgaz, RMS-A istasyonlarımızda 20 bara düşürülüyor. Bu istasyonlarda manüel ve otomatik gaz kesme sistemlerimiz bulunuyor. Doğalgaz boru hatlarının konumları deprem güvenliği açısından önemli. Bu nedenle doğalgaz hatlarının güzergahlarını zemin ve risk açısından inceleyip, gerekli noktalarda özel uygulamalar ve tedbirler alıyoruz.

Doğalgaz hatlarımızda yüksek mukavemetli çelik borular kullanılıyor. Doğalgaz boru hattı montajları, sertifikalandırılmış profesyonel kaynak personelleri tarafından yapılıyor ve kaynakların %100 radyografileri çekilerek standartlara uygun bir şekilde düzenli olarak kontrolleri sağlanıyor. Doğalgaz çelik boruların korozyon ve aşınmaya karşı korunması için boru içleri epoksi, dışı ise polietilen ile kaplanıyor ve ayrıca katodik korumaları da yapılıyor.

İGDAŞ olarak İstanbul’un sokaklarının %95’ine döşenen polietilen borular ile konutlarımıza güvenli bir şekilde doğalgaz ulaştırıyoruz. Polietilen borular; hafif, bükülebilir, yer hareketleri karşısında esnek, korozyon ve kimyasallara dirençli ve 6 kat uzama kabiliyetine sahiptir. Geçmiş deprem tecrübeleri polietilen doğalgaz hatlarında sıfıra yakın hasar olduğunu gösteriyor. Hasarsızlık oranı böylesine yüksek hatlara sahip altyapı kapasitemizle tüm İstanbul’a doğalgazı güvenle dağıtıyoruz.  

İGDAŞ’ın hızlı müdahale ve deprem erken uyarı sistemi

Kurumumuz bünyesinde kurduğumuz merkezle bölgemizdeki sismik verileri anbean izliyoruz. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Erken Uyarı sistemine ait 10 adet istasyondan uydu vasıtasıyla sürekli gelen veriler ana merkezimizde kurulan bir sistemle otomatik olarak değerlendiriliyor. Sistem tarafından ayarlanabilen bir zaman penceresi içerisinde en az beş istasyon tarafından eşik seviyesinin aşılıp aşılmadığı sürekli kontrol ediliyor. Eşik seviye değerinin aşılmasının ardından sistem ‘deprem oluyor’ bilgisini diğer sistemlerle birlikte idari personele bildiriyor. Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus şudur; deprem erken uyarı sistemine bağlı olarak İGDAŞ bünyesinde herhangi bir enstrüman otomatik kapatma yapmıyor, burada erken uyarı sinyali diğer sistemleri tetiklemek amaçlı kullanılıyor. Ancak sahip olduğumuz sistemin, gerektiğinde kullanılmak üzere erken uyarı ile gaz akışını kesebilecek teknik, donanımsal ve yazılımsal kabiliyetine sahip olduğunu da belirtmek isterim.

İGDAŞ olarak İstanbul’un deprem aktivitesini bugün 750 noktadan 7/24 izleyebiliyoruz. İGDAŞ – TÜBİTAK MAM – Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi işbirliğiyle geliştirilen Kuvvetli Yer Hareketi Kayıt Kumanda Cihazları, mevcut doğalgaz dağıtım sistemimizde yer alan 750 adet Bölge Regülatör istasyonuna montajı yapılmış durumdadır. Yılsonu itibarıyla 100 adet cihazın daha sisteme ilave edilmesiyle toplamda 850 noktadan tüm İstanbul’un sismik aktivitesini izleyebiliyor olacağız. Bu ileri teknolojiye sahip donanımımız sayesinde, herhangi bir depremsel aktiviteyle cihaz üzerinde tanımlı sismik parametrelere ait eşik seviyelerinin aşılması durumunda gaz akışı otomatik olarak kesilerek deprem sonrası doğalgaz kaynaklı oluşabilecek ikincil felaketlerin önüne de geçilmiş olacaktır.

Hızlı müdahale ve erken uyarı sistemi deprem anında görevini tamamladıktan sonra İGDAŞ’ın risk senaryoları 

İGDAŞ olarak bize ait 750 adet ve Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi’ne ait 72 adet Kuvvetli Yer Hareketi Kayıt Cihazlarından gelen verilerle gerçek zamanlı deprem tehlike haritalarını ürettiğimiz bir sistemimiz var. Bu sistem; mevcut deprem tehlikesinin İGDAŞ yetki alanında bulunan doğalgaz altyapısında meydana getireceği hasarı ve İstanbul’un üst yapı bina stoğundaki olası hasarı kısa bir sürede hesaplayıp sonuçları ilgili Acil Müdahale Ekiplerine ulaştırarak, ekiplerin hasarlı bölgelere hızlı müdahalesine olanak sağlayan gerçek zamanlı bir risk azaltım sistemidir. ‘İGDAŞ Doğal Gaz Şebekesi Deprem Risk Azaltım Sistemi’ adıyla devreye alınmış durumda bulunan sistemin işletilmesi etkin olarak gerçekleştirilmektedir.

Yine deprem güvenliği kapsamında geliştirilen ve 32 ayrı lokasyon esas alınarak üretilen, “Hasar Haritaları Uygulaması”, başka ülkelerde de emsali olmayan üstün bir özelliktir. Bu sistem sayesinde istenilen deprem büyüklüğü, lokasyon ve derinlik bilgisi girilerek oluşturulan senaryo depremler ile farklı büyüklükteki sismik hareketlerin, doğalgaz altyapısında ve İstanbul’un tüm yapı stoğunda oluşacak hasar bilgileri çıkartılabilmektedir. Her yıl düzenlenen İGDAŞ Afet Yönetim Tatbikatı da bu sonuçlara göre gerçekleştirilmektedir.

Diğer yandan senaryo depremler üretilerek mevcut doğalgaz altyapısında oluşacak hasar durumuna göre gerçek depreme daha hazırlıklı olunması yönünde iyileştirmeler de yapılmaktadır.

İGDAŞ’ın deprem konusunda ülkemizde faaliyet gösteren diğer gaz dağıtım şirketlerine önerileri

Öncelikle şunu belirtmekte büyük fayda görüyorum; kamu yöneticileri olarak nasıl vatandaşlarımızdan afetlere karşı dirençli, güvenli yapılarda oturmalarını istiyor ve bekliyorsak, özellikle hizmet sektöründe faaliyet gösteren, vatandaşa dokunan şirketlerin de afetlere karşı güvenli yaşam kültürü ve bilinciyle hareket ediyor olmaları gerekmektedir. İGDAŞ, sürekli değişim ve bu değişime bağlı gelişimi, kendine ilke edinmiş bir kurumdur. 

Afet ve Acil Durum Yönetimi anlayışı son yıllarda önemli değişimlere uğradı. İGDAŞ olarak biz de, kriz yönetimi anlayışını bırakıp, risk yönetimi anlayışını benimsemiş durumdayız. Böylece, afetlerin neden olduğu yıkım ve yara sarma sarmalından çıkıp, artık reaktif değil proaktif politikalar geliştirip uygulayan bir kurumuz. Bunun için de, depremin etkilerini en aza indirmeyi amaçlayan tüm proje ve yatırımlarımızı; deprem öncesi, deprem anı ve deprem sonrasında yapılacaklar şeklinde kategorize ederek tanımladık ve etkili bir planlama oluşturduk. Özellikle deprem sonrası riskli bölgelerdeki gaz akışını anında kesecek bir otomasyon altyapısını kurmuş olmamız, depremin etkilerini önemli derecede azaltacak bir sistem olması bakımından son derece önemlidir.

Tüm bunların yanı sıra İGDAŞ olarak etkin, bir afet ve risk yönetimi süreci için afet ve acil durumların şekline ve büyüklüğüne bağlı olarak değişkenlik arz edebilen, AFAD ve İBB AKOM organizasyon yapılarıyla uyumlu bir sistem oluşturmuş durumdayız.  

Afet yönetimi adından da anlaşılacağı üzere olağandışı gelişmeler karşısında tatbik etmeniz gereken yönetim tarzıdır. Dolayısıyla bu gibi durumlarda afetlere karşı direncinizi artırıcı her türlü çalışmayı önceden planlayıp varsa eksik yönlerinizi tamamlamanız sonrasında sizi çok daha güçlü kılacaktır. Afet yönetimi konusundaki güncel araştırmalar; afet öncesi yapılacak 1 birimlik harcamanın afet sonrası yapılacak 7 birimlik harcamaya engel olacağını gösteriyor. Doğal afetler karşısında elbette öncelikle can kayıplarının önüne geçerken maddi kayıpları da en aza indirmek için afet yönetim bilincinin, başta ilgili kurumlar olmak üzere toplumun tüm katmanlarında yerleşmesinin büyük önem taşıdığını düşünüyorum.   

Bu konuda diğer önemli bir husus olarak da, kendi sektörümüz adına konuşmak gerekirse gaz dağıtım şirketleri arası yardım koordinasyonunun şimdiden planlanması ve mutabakat altına alınması gerektiğine inanıyorum. Bu konuyla ilgili olarak Enerji Bakanlığı ve EPDK nezdinde çalışmalarımızın devam ettiğini de ayrıca belirtmek isterim. 

İGDAŞ olarak afet öncesinden başlayan risk yönetimi anlayışımızla afetlere hazır güvenli bir yaşam için gereken tüm kaynaklarımızı seferber etmeye devam edeceğiz.

İstanbul’da, ülkemizde ya da dünyanın herhangi bir yerinde, insanlığı büyük kayıplarla sarsan afetlerle hiç karşılaşmamak temennisiyle teşekkür ederim.