Buğday Derneği, kompost üretimi için belediyelerle işbirliği yapacak

Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği, Türkiye’de organik çöplerin ayrıştırılarak ”siyah altın” tabir edilen kompost elde edilmesi için kolları sıvadı. Dernek, Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği tarafından Sivil Toplum Diyaloğu IV Programı kapsamında desteklenen “Türkiye Çöpünü Dönüştürüyor” projesini yürütüyor.
“Organik atık” tabir edilen bağ-bahçe ve mutfak atıkları, çöpe atıldıklarında ciddi boyutta çevre felaketine sebep oluyorlar: Suları ve toprağı zehirliyor, geniş doğal alanları kaplıyor ve küresel iklim değişikliğinin önemli bir sebebi olan metan gazı salıyorlar. Oysa, bu tip “organik atık”ları kompost gübresine dönüştürmek, böylece hem doğayı koruyup hem de toprağı bereketlendirmek mümkün.
Yapılan araştırmalarda, şehirde yaşayan bir kişinin günde yaklaşık 1.5 kg çöp çıkardığı görülürken, Türkiye’deki bu atıklarda organik madde oranının yüksekliği ön plana çıkıyor. Örneğin; İstanbul’daki kentsel katı atıklarda, organik madde oranı yüzde 54,09 düzeyinde. Bunu yüzde 15,57 ile kağıt/karton grubu takip ediyor. Bu atıkların küçük bir kısmının bile katı atık depolama alanlarına gitmesini engelleyerek komposta dönüşmesinin, çevrenin korunması ve küresel iklim değişikliği üzerinde etkisinin büyük olacağı belirtiliyor.
Bu araştırmadan yola çıkan Buğday Ekolojik Yaşam Destekleme Derneği, “Türkiye Çöpünü Dönüştürüyor” projesiyle ülkemizde büyük ölçekli kompost üretimi için gereken bilgi ve tecrübe aktarımını sağlamak, bunun için bakanlıklardan belediyelere, pek çok kamu kuruluşlarıyla birlikte hareket etmek için yola çıktı. Proje kapsamında öncelikle Türkiye’deki belediyelerin kompost konusunda durdukları yeri ortaya çıkarmak üzere bir durum ve ihtiyaç analizi yapılacak. Bu ihtiyaç analizi doğrultusunda AB’de kompost konusunda öne çıkan iyi uygulama örnekleri belirlenecek ve bu örnekleri yerinde incelemek amacıyla, belediye temsilcileri ile birlikte Avrupa’nın 3 şehrine saha ziyaretleri yapılacak. Yerel yönetimlere yönelik bir kompost rehberi hazırlanacak ve son olarak Türkiye’de bir kompost konferansı düzenlenecek.
Proje hakkında bilgi veren Buğday Ekolojik Yaşamı ve Destekleme Derneği yetkililerinden Emre Rona, proje ortağının konusunda Avrupa’nın önde gelen kurumlarından biri olan Belçika merkezli Geri Dönüşüm ve Atık Yönetimi için Şehirler ve Bölgeler Birliği (ACR+) olduğunu belirtti. ACR+ atık azaltımı ve atık yönetimi konularında AB üyeleri ve Akdeniz ülkeleri ile çalışıyor. Biyo-atık ve kompost konusunda 11 yıldan fazla deneyime sahip olan birliğin 1100 belediyeyi temsil eden yerel ve bölgesel kurumlardan oluşan yaklaşık 100 üyesi olduğu da verilen bilgiler arasında yer aldı.
Rona, projenin ilk adımı olan İhtiyaç Analizi anketinin, Türkiye’de atığın özellikle organik atığın durumunu belirleyebilmek amacıyla belediyelere yönelik olarak hazırlandığını belirtti. Rona, bu aşamadan sonraki adımı ise şöyle açıkladı: “Anketi dolduracak belediyeler arasından, kompost tesisi kurmaya en yatkın olan 21 belediye seçilerek, Avrupa Birliği’ndeki en etkin kompost işleme tesislerini ziyaret etmek üzere Avrupa şehirlerine götürülecek. Anketin doldurulması, Türkiye’deki durumun sağlıklı bir analizinin yapılması konusunda çok fayda sağlayacak. Bu proje sayesinde “siyah altın” denen organik çöpün ülkemizde en iyi şekilde değerlendirilmesi mümkün olacak”. Şu ana kadar 70’e yakın belediyenin anketi doldurduğunu ifade eden Rona, şimdilik Türkiye’den seçilecek olan temsilcilerin yoğun nüfuslu yerleşim yerleri, turizm yoğunluğu yüksek bölgeler, zirai ve hayvancılık faaliyeti yüksek olan bölgeler olarak üç ana başlık altında toplandığına dikkat çekti.
Kompostun Faydaları:
-Organik atıkları değerlendirir.
-Bir yerde birikerek kirlilik yaratacak veya yakılarak hava kirliliğine yol açacak olan organik atıklar, doğal süreçler sayesinde faydalı ve değerli bir kaynağa dönüşür. Sorun, çözüm olur.
-Toprak yapısını iyileştirir.
-Agregat (topaklaşma) sağlar. Çok killi veya kumlu topraklardaki organik madde miktarını artırdığı için agregat oluşumunu teşvik eder. Agregat ise, toprağın nefes almasını sağlar.
-Yağışsız dönemde toprakta nem tutar ve buharlaşmayı azaltır.
-Fazla suyu sünger gibi emerek yağmurun neden olduğu erozyonu engeller. 100 kg humus, yaklaşık 195 kg su tutabilir.
-Toprağın havalanmasını sağlar.
-Toprağın üst kısmında havadar bir katman yaratarak, çeşitli toprak canlılarının hareket etmesine olanak tanıyan sağlıklı bir yüzey oluşturur. Bu sayede toprağın rahatça havalanmasını sağlar. Örneğin bitki kökleri rahatça hava aldığı zaman, potasyum alımı kolaylaşır.
-Bitkilerin ihtiyacı olan zamanda besin sağlar.
-Tuz formundaki sentetik gübreler, suyla karıştığında bitkilerin doğrudan alabileceği bir forma girer ve bitkilere bir nevi ”zorla içirilir”. Fazlasıysa bitkiler tarafından alınamadığı için toprağın altına sızarak yer altı sularının kirlenmesine yol açar. Kompost ise, bitkilerin istediği zamanda ve formda alabilecekleri besin maddesi içerir, yavaş salınımlıdır. Yalnızca besin kaynağı değildir, aynı zamanda besin deposudur.
-Topraktaki toksinleri nötralize eder.
-Toprakta var olan toksik maddeler ve ağır metaller, bitkilerin kökleriyle alamayacağı bir forma dönüşür ve sabitlenir. Kompost, ciddi oranda kirlenmiş toprakların rehabilitasyonunda da kullanılır.
-Toprağın pH dengesini düzenler.
-pH seviyesi fazla yüksek veya düşük olduğunda, toprakta yeterli besin varsa bile bitkilerin bunları kullanması zorlaşabilir. Bol miktarda kompost eklenen topraklarda, bitkilerin ihtiyaç duyduğu pH seviyesi daha geniş bir aralığa yayılır ve daha esnek koşullar sağlanır.
-Büyümeyi hızlandırır ve bitkileri güçlendirir.
-Çok düşük yoğunlukta bile olsa, topraktaki hümik asit sayesinde bitki gelişiminin hızlandığı gözlemlenmiştir.