Tehlikeli Atık Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Adından da anlaşılacağı gibi tehlikeli atık, sağlığınız ve çevre için çok zararlı olabilir. Bu nedenle dünyanın birçok ülkesi taşınmasını, depolanmasını, geri dönüştürülmesini veya yeniden kullanılmasını ve imha edilmesini çok ciddiye almaktadır.
Tehlikeli atık nedir?
Tehlikeli atık, potansiyel bir tehdit taşıyan veya insan sağlığı için zararlı olabilen her türlü atıktır. Ayrıca zararını dünyadan silinmesi kolay olmayan ve biyolojik olarak üreyerek (canlıların dokusunda birikerek) zararlı hale gelebilecek veya başka zararlı kümülatif etkilere neden malzemeler olarak tanımlanır.
Tehlikeli atık, pek çok riskin gerçekleşmesine yol açabilecek toksik, fiziksel, kimyasal veya kanserojen özelliklere sahip olabilir: Patlama veya yangın, Parazitler veya bunların türevleri tarafından oluşacak enfeksiyon, Kimyasal kararsızlık, reaksiyonlar veya korozyon, Akut veya kronik toksik etkiler, Kanser, mutasyon veya doğum kusurları, Ekosistemlere veya doğal kaynaklara zarar vb.
Tehlikeli maddeler de bulundukları yere veya kullanıma bağlı olarak sınıflandırılabilir. Örneğin, bazı pestisitler yalnızca yüzey veya yeraltı sularında tespit edildiklerinde tehlikeli kabul edilir.
Çevreye ve insan sağlığına potansiyel olarak çok zarar vermesine rağmen, bazı tehlikeli atık türleri bazı üretim süreçlerinde ve uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Örneğin asbest, onu yangından korunma ve ısı yalıtımı için çok iyi bir malzeme haline getiren çok faydalı fiziksel özelliklere sahiptir. Bununla birlikte, havadaki liflerin solunması insan sağlığı için inanılmaz derecede tehlikeli olur. Bu nedenle, kullanımı birçok ülkede onlarca yıldır yasaklanmıştır.
Yasal olarak tanımlanmış tehlikeli atıkların en yaygın örneklerinden bazıları aşağıdakileri içerir, ancak bunlarla sınırlı değildir:
Asbest, Nükleer atık (bu kategori genellikle başka bir mevzuat kapsamında tanımlansa da, bu başlık altında da yer verilebilir), Fren hidroliği veya baskı toneri gibi kimyasallar, Piller, Çözücüler, Tarım ilaçları, Araba yağı gibi yenmeyen yağlar, ozon tabakasına zarar veren soğutucu akışkan maddeler içeren ekipmanlar…
Tehlikeli atık yönetimi
Burada tehlikeli atıkların tanımıyla ilgili bir sorun yatmaktadır, zira ülkeden ülkeye farklılık gösterme eğilimindedir ve ilginç bir şekilde, belirli bir yasaya göre tehlikeli olarak sınıflandırılan her malzeme, insan veya ekolojik sağlık için acil bir tehlike oluşturmayabilir.
Her halükarda, tehlikeli atıkların üretimini ve etkisini en aza indirecek adımların atılması, geri kazanımı ve geri dönüşümü üzerinde kontrollerin olması kritik önem taşımaktadır.
Bazı tehlikeli atıklar çevreye ve doğal kaynaklara önemli ölçüde zarar verebilir ve kansere, enfeksiyonlara, tahrişlere (yani alerjik tepkiler) veya hayvanlarda ve insanlarda genetik mutasyonlara neden olabilir. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'nde 1950'lerde ve 1960'larda DDT'ye maruz kalmanın doğrudan bir sonucu olarak yırtıcı kuş popülasyonlarında dramatik bir düşüş gözlemlendi.
Bu tür sorunlarla mücadele etmek için, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Avrupa Birliği'nin çeşitli üye devletleri gibi dünyadaki birçok ülke, on yıllar boyunca hem tehlikeli atıkları oluşturan şeyleri tanımlamak hem de atıkların yasal zeminde tutulmasını sağlamak için çeşitli düzenlemeler geliştirmiştir.
Tehlikeli atığın tanımlanması bazı durumlarda karmaşık olabilir, ancak ABD'deki EPA/ESA ve Birleşik Krallık'taki Çevre Ajansı/Doğal Kaynaklar ve HSE gibi bazı kamu kurumları ya belirli malzemeleri tamamen tehlikeli olarak sınıflandırır ya da potansiyel olarak tehlikeli atıkları tanımlamak için yöntemler sağlar.
EPA'ya göre, "Tehlikeli atık, sağlığımız veya çevre için tehlikeli veya potansiyel olarak zararlı atıktır. Tehlikeli atıklar sıvılar, katılar, gazlar veya çamurlar olabilir. Bunlar, temizlik sıvıları veya böcek ilaçları gibi atılabilir ticari ürünler olabilir veya üretim süreçlerinin yan ürünleri olabilir."
Benzin istasyonları, kuru temizleyiciler ve otomotiv tesislerinden çıkan ticari atıklar, laboratuvarlardan, araştırma merkezlerinden, askeri faaliyetlerden gelen kurumsal tehlikeli atık kaynakları, özellikle rafineriler için endüstriyel tehlikeli atık kaynakları, belediye katı atık tesisleri gibi katı atık bertaraf sahaları, eski endüstriyel tesislerden (mühimmat üretimi gibi) kirlenmiş araziler veya kazara dökülmeler tehlikeli atıklardır.
Tehlikeli atıkları nasıl bertaraf edebilirsiniz?
Bir malzeme tehlikeli olarak sınıflandırıldıktan sonra, yasal ve güvenli bir şekilde imha edilmesinin çeşitli yolları vardır. Süreç ülkeden ülkeye değişiklik gösterecektir ancak genellikle aşağıdaki adımların çoğunu gerektirecektir:
Tehlikeli atıkları ayırın ve güvenli ve emniyetli bir şekilde saklayın.
Güvenli bir şekilde toplamak, geri dönüştürmek veya imha etmek için yetkili, sigortalı ve kalifiye bir atık taşıyıcısıyla iletişime geçin.
Atıklar için doğru bir sevkiyat belgesi doldurun. Ayrıca, tehlikeli atık toplayıcısından ve imha sahasından elleçleme sonrası belgeleri aldığınızdan emin olun.
Beşikten mezara kadar sürecin tüm kayıtlarını saklayın. Bu birçok ülkede genellikle yaklaşık üç yıl için gereklidir, ancak bu süre ülkeden ülkeye değişebilir.
Hiçbir koşulda tehlikeli atıkları kendi başınıza yasa dışı bir şekilde elden çıkarmayı düşünmemelisiniz. Bu konudaki düzenlemelerin ihlali, hem para cezaları hem de kuruluşunuzun kamuoyu imajı açısından genellikle çok maliyetlidir.
Tehlikeli atıklarla ilgili bazı temel gerçekler nelerdir?
Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, sağlık hizmetleri tarafından üretilen toplam atık miktarının yalnızca %15'i tehlikeli olarak kabul ediliyor. Bu, bulaşıcı, toksik veya radyoaktif atık gibi şeyleri içerir.
Eurostat'a (Avrupa İstatistik Ofisi) göre, 2016 yılında AB'de ikamet eden kişi başına 5,1 ton atık üretildi. Hepsi tehlikeli olmasa da, önemli bir kısmı potansiyel olarak bu sınıflandırmaya girebilir.
Yukarıdakilere ek olarak, AB vatandaşları tarafından üretilen atığın yaklaşık %46,6'sı gömüldü, geri kalanı geri dönüştürüldü.
Eurostat ayrıca, 85 milyon ton olan toplam atığın yaklaşık %4,2'sinin 2016 yılı için tehlikeli olarak sınıflandırıldığını tahmin etmektedir.
Ayrıca WHO'ya göre, her yıl dünya çapında yaklaşık 16 milyar enjeksiyon yapılmaktadır. Ne yazık ki, bu iğnelerin ve şırıngaların hepsi doğru şekilde atılmıyor.
Theworldcounts.com'a göre, 2020'de şimdiye kadar 1,9 milyon ton (1,7 ton) pestisitin kullanıldığını tahmin ediyor.
Evde üretilen en yaygın tehlikeli atıklar arasında ev temizleyicileri, çözücüler, böcek ilaçları, kullanılmış motor yağı ve piller, kullanılmayan ve süresi dolmuş ilaçlar, eski elektronik cihazlar, floresan ampuller ve termometreler (genellikle toksik metaller içerir), aerosol kapları ve duman detektörleri bulunur. Tehlikeli atık, reaktif, tutuşabilir, aşındırıcı veya toksik olarak sınıflandırılabilir. Bu tür atıklar genellikle ABD'de Kaynak Koruma ve Geri Kazanım Yasası (RCRA) kapsamında özel olarak düzenlenir.
Zehirli tehlikeli atık, uygun şekilde depolanmaz veya atılmazsa insan sağlığı ve çevre için çok ciddi sonuçlara yol açabilir. Genellikle cıva, kadmiyum, arsenik, kurşun gibi şeyler içerir ve uygun olmayan bir şekilde bertaraf edildiğinde (çöplüklere veya kanalizasyona atıldığında olduğu gibi) toprağı kirletecektir. Yağmur yağdığında, kirlenmiş sıvı toprağa sızabilir ve su yollarına ulaşabilir, yeraltı sularını kirletebilir.
Tehlikeli atıklar uygun şekilde yönetilmediği ve atılmadığı takdirde çevre ve insan sağlığı için çok tehlikelidir. Dünyanın birçok ülkesinde çok kuralcı yasalar yürürlükte olsa da, tehlikeli atıklarla uğraşmak en gelişmiş ülkeler için bile çok gerçek bir zorluktur.
Bu nedenle, kişisel olarak tehlikeli atık oluşumunu azaltmaya nerede yardımcı olabileceğinizi görmek için evde kullandığınız ürünlere veya finansal olarak desteklediğiniz şirketlere bakmak isteyebilirsiniz.
Yararlanılan Kaynak: Interesting Engineering
