Grafit: Yeni Siyah Altın mı?

03 Aralık 2020 Dergi: Kasım-Aralık 2020

“Grafit, Li-ion pil üretiminde kullanılan stratejik ve kritik bir ametal. Dünya rezervinin üçte birine sahibiz ama maalesef ithal ediyoruz...” Bu sözler, AVERE Türkiye Elektro Mobilite Derneği Genel Sekreteri Haluk Sayar’a ait. Sayar, Türkiye’de henüz gündeme gelmeyen bu konuyla ilgili açıklamalarda bulundu.

Haluk-Sayar “Şarj edilebilir pil pazarı, özellikle lityum iyon piller (LIB’ler), diğer şarj edilebilir pil türlerine göre maliyet ve verimlilik avantajları nedeniyle daha hızlı büyüyor. Li-ion pillerinde kullanılan çeşitli metal ve mineraller sera gazı emisyonlarının azaltılması ve düşük karbonlu bir geleceğe ulaşılmasında stratejik ve kritik olarak sınıflandırılıyor. Bu mineral ve metaller lityum, nikel, manganez, kobalt ve doğal grafit’tir.
Yakın gelecekte elektrikli araç Li-ion aküleri için gerekli malzemelerin (kobalt, nikel, doğal grafit vs) nereden ve ne şekilde karşılanacağıyla ilgili ciddi endişeler bulunuyor. Çünkü bilinen tüm stratejik ve kritik ham madde rezervleri 2020’li yılların ortalarına kadar sadece elektrikli araçların akülerine yetebilecek büyüklükte. 2030 yılına geldiğimizde sadece elektrikli araçlar için Lityum bugüne göre %325, Kobalt %250 ve Nikel %140 daha fazla üretilmek zorunda.
Bu hammaddeler dünya üzerine eşit dağılmamıştır. Avustralya ve Şili toplam Lityum üretiminin %75’inden fazlasını karşılıyor. Kobalt dünya rezervlerinin %60’ı tek bir ülkededir: Demokratik Kongo Cumhuriyeti. Mangan rezervlerinin yarısı Güney Afrika ve Ukrayna’da yer alıyor.
Dünyanın en büyük doğal grafit rezervine sahip ülke hangisi? 90.000.000 ton ile dünya toplam rezervinin üçte birine sahip olan ülke; Türkiye. Buna rağmen Türkiye doğal grafiti yurtdışından ithal ediyor. Geçtiğimiz sene 11.000 ton doğal grafit ithalatına 11 milyon USD ödenmiş.
Doğal grafit rezervinde bizden sonraki zengin ülke 73.000.000 ton ile Çin, 2018 yılında tek başına dünya ihtiyacının %70’ini üretmiş ve buradan 12.5 milyar USD gelir elde etmiş.
Yakın zaman kadar Li-ion pillerde sentetik olarak üretilmiş yapay grafit kullanılıyordu. Ancak teknolojik ilerlemelerin imkan vermesiyle birlikte pil üretiminde daha ucuz, verimli ve çevreci olduğu için doğal grafite dönüldü. Doğal grafit pazarı bunun sonucu hızla büyümeye başladı ve 2025 yılında pazar büyüklüğünün 27 milyar USD’ye ulaşması ve daha çok uzun yıllar sürekli büyümesi bekleniyor.
Elektrikli otomobil satışlarının artması iklim değişikliğiyle mücadele için çok önemli bir gelişme, ancak pillerinde kullanılan minerallerin çıkarılması çevre için ciddi riskler oluşturabilir. Örneğin patlayıcıların kullanılması, tozu ve ince parçacıkları atmosfere yayarak yakında bulunan çevre köylerde sağlık sorunlarına ve sahanın etrafındaki toprağın kirlenmesine neden olabilir.
Lityum-iyon pillerdeki değerli metalleri doğaya en az zararı vererek %80 oranında geri dönüştürmek mümkün. Ancak gelişen pazarları karşılamak sadece geri dönüştürülen değerli metal ve minerallerle karşılanamaz. Yeni grafitler de üretilmek zorunda. Türkiye, sürdürülebilir madencilik tekniklerini kullanarak çevreye ve insan sağlığına en az zarar verecek şekilde stratejik ve kritik mineral olan doğal grafiti üretmeye başlamalıdır.”